Można śmiało stwierdzić, że w trakcie swojej kariery zawodowej każdy lekarz wcześniej czy później będzie miał styczność z procesem dochodzenia roszczeń przez pacjentów lub ich rodzinę. W optymistycznym scenariuszu znajdzie się w roli świadka lub biegłego, natomiast istnieje duże ryzyko, że to on będzie pozwany przez pacjenta.
Jeżeli pacjent lub rodzina pacjenta uważają, że doszło do popełnienia błędu medycznego przez lekarza, mogą wybrać wśród kilku sposobów dochodzenia swoich roszczeń. Należą do nich postępowanie dyscyplinarne, karne i cywilne. Drogi te nie wykluczają się wzajemnie! Dodatkowo, jeżeli lekarz zostanie uznany za winnego w trybie karnym, stanowi to argument dla poszkodowanego w roszczeniach w postępowaniu cywilnym. Z drugiej strony, decyzja sądu karnego o winie oskarżonego jest wiążąca dla sądu cywilnego.
Jak wygląda dochodzenie odszkodowania przez pacjenta w różnych trybach postępowania? W którym etapie dochodzenia lekarz powinien skorzystać z usług zawierających się w ubezpieczeniu ochrony prawnej?
Postępowanie dyscyplinarne
1. Skarga na lekarza do Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej działającego przy Okręgowej Izbie Lekarskiej.
Ten rodzaj postępowania dotyczy odpowiedzialności zawodowej – odpowiedzialności za naruszenie zasad wykonywania zawodu i obowiązujących w nim zasad etyki. W przeciwieństwie do Kodeksu Karnego, nie istnieje zamknięty katalog przewinień. W tym momencie postępowania wskazany jest kontakt z telefonicznym Centrum Asysty Prawnej!
2. Wstępne badanie sprawy
Na tym etapie Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej ustala, czy istnieje podstawa do wszczęcia postępowania wyjaśniającego. Na tym etapie należy poinformować swojego ubezpieczyciela!
3. Postępowanie wyjaśniające
Jeżeli Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej uzna, że istnieje do tego podstawa, rozpoczyna postępowanie wyjaśniające. Polega ono na szczegółowym wyjaśnieniu sprawy, na które składa się:
- przesłuchiwanie świadków,
- przesłuchiwanie biegłych,
- przeprowadzanie innych dowodów, np. opinie sądowo-lekarskie.
Postępowanie wyjaśniające kończy się postanowieniem o umorzeniu postępowania lub przedstawieniem lekarzowi zarzutów. W drugim przypadku Rzecznik składa wniosek o ukaranie do sądu lekarskiego.
4. I INSTANCJA: Okręgowy Sąd Lekarski
3-osobowy skład Okręgowego Sądu Lekarskiego może zadecydować o nałożeniu kary, orzeczeniu uniewinniającym lub umorzeniu postępowania.
W postępowaniu dyscyplinarnym lekarz może zostać ukarany:
- upomnieniem,
- naganą,
- karą pieniężną,
- zakazem pełnienia funkcji kierowniczych w ochronie zdrowia (od 1 roku do 5 lat),
- ograniczeniem zakresu czynności wykonywaniu zawodu lekarza na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat,
- zawieszeniem prawa wykonywania zawodu (od 1 roku do 5 lat),
- pozbawieniem prawa wykonywania zawodu.
Orzeczenie sądu lekarskiego doręczane jest w ciągu 30 dni od jego ogłoszenia i lekarz ma 14 dni na odwołanie się do Naczelnego Sądu Lekarskiego.
5. II INSTANCJA: Naczelny Sąd Lekarski
Naczelny Sąd Lekarski w 5-osobowym składzie może utrzymać orzeczenie w mocy, uchylić lub zmienić orzeczenie. W ciągu dwóch miesięcy od doręczenia decyzji, lekarzowi przysługuje prawo do kasacji do Sądu Najwyższego.
6. Wyrok Sądu Najwyższego
Postępowanie cywilne
1. Wniesienie pozwu cywilnego
Postępowanie cywilne rozpoczyna na skutek pozwu wniesionego przez poszkodowanego. Pozew może zostać odrzucony lub przyjęty przez Sąd do rozpoznania. O każdym roszczeniu cywilnym pacjenta lekarz powinien zawiadomić swojego ubezpieczyciela w zakresie OC! Jeżeli lekarz posiada ubezpieczenie ochrony prawnej, to dobry moment na zasięgnięcie rady prawników np. za pomocą infolinii.
2. I INSTANCJA
Podobnie jak w przypadku postępowania wyjaśniającego prowadzonego przez Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej, ten etap polega na:
- przesłuchiwaniu świadków,
- przesłuchaniu biegłych,
- przeprowadzaniu innych dowodów, np. opinie sądowo-lekarskie.
Posiadanie ubezpieczenia ochrony prawnej pozwala na pokrycie przez ubezpieczyciela kosztów pełnomocnika w sądzie. W celu sprawnego przebiegu postępowania, lekarz powinien współpracować z ubezpieczycielem – odpowiadać na pisma i składać wyjaśnienia. Następnie Sąd wydaje orzeczenie, w którym może zasądzić w całości roszczenia pacjenta, zasądzić w części lub oddalić powództwo. W ciągu 14 dni od doręczenia orzeczenia lekarz ma możliwość wniesienia apelacji.
3. II INSTANCJA
W toku postępowania przed sądem II instancji może dojść do:
- zmiany zaskarżonego wyroku,
- stwierdzenia nieważności postępowania: uchylenia wyroku i przekazania do I instancji do ponownego rozpoznania,
- oddalenia apelacji,
- uchylenia wyroku i odrzucenie pozwu/umorzenie postępowania.
Od momentu doręczenia orzeczenia przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego w ciągu 2 miesięcy.
4. Wyrok Sądu Najwyższego
Postępowanie karne
1. Zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
Każda osoba może złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, jednak w praktyce najczęściej jest to pacjent lub jego rodzina. W przypadku części przestępstw do rozpoczęcia postępowania niezbędne jest dodatkowe oświadczenie woli od osoby poszkodowanej – wniosek o ściganie karne. Należą do nich m.in. wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta, nieumyślne narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
2. Postępowanie przygotowawcze
Prokurator wszczyna postępowanie przygotowawcze. Ma ono na celu ustalenie, czy faktycznie zostało popełnione przestępstwo, a także wykrycie sprawcy, zebranie materiału dowodowego i ustalenie okoliczności sprawy. Śledztwo/dochodzenie kończy się wniesieniem do sądu aktu oskarżenia, zawieszeniem lub umorzeniem postępowania.
3. I INSTANCJA
Podczas postępowania głównego sąd przesłuchuje oskarżonego, świadków i biegłych, zbiera inne dowody. Ten etap kończy się decyzją sądu: wyrokiem uniewinniającym, wyrokiem skazującym, umorzeniem postępowania lub warunkowym umorzeniem postępowania. Stronom przysługuje możliwość wniesienia apelacji w ciągu 14 dni od doręczenia orzeczenia. Należy pamiętać, że postępowanie karne może wiązać się z roszczeniami cywilnymi! Dlatego należy powiadomić swojego ubezpieczyciela.
4. II INSTANCJA
Postępowanie przed sądem II instancji może zakończyć się:
- zmianą zaskarżonego orzeczenia,
- utrzymaniem orzeczenia w mocy,
- uchyleniem zaskarżonego orzeczenia i przekazanie I instancji do ponownego rozpoznania.
Po doręczeniu orzeczenia możliwa jest kasacja do Sądu Najwyższego.
5. Wyrok Sądu Najwyższego
Więcej o postępowaniu karnym można przeczytać w artykule “Jak wygląda proces medyka? Krok po kroku”.
Podsumowanie
Jak często w życiu, bycie odpowiednio przygotowanym wpływa na poczucie bezpieczeństwa i komfortu oraz pozwala uniknąć dodatkowego stresu. W przypadku lekarzy, przygotowanie polega na wykupieniu odpowiednio dopasowanej do potrzeb polisy OC. Należy pamiętać, że w przypadku prowadzenia praktyki lekarskiej lub podmiotu medycznego ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej do ustalonych przepisami sum gwarancyjnych jest obowiązkowe! Z ofertą INTER w zakresie ubezpieczenia OC dla lekarzy mogą Państwo zapoznać się tutaj.
Innym ubezpieczeniem zalecanym dla lekarzy jest ochrona prawna. W przypadku INTER Ochrona Prawna zapewnia ona m.in.:
- zwrot kosztów wynagrodzenia adwokata, radcy prawnego, opłat i kosztów sądowych, kosztów biegłych i świadków w przypadku spraw sądowych,
- pomoc adwokata lub radcy prawnego w trakcie przesłuchania przed prokuratorem,
- natychmiastową reakcję Centrum Asysty Prawnej – infolinia dostępna 24 godziny na dobę / 7 dni w tygodniu.
Absolutnie kluczowe, niezależnie od rodzaju postępowania: dyscyplinarnego, cywilnego czy karnego, jest powiadomienie ubezpieczyciela i skorzystanie z pomocy prawnej odpowiednio wcześnie w toku sprawy.