Świadczenia medyczne udzielane na odległość zyskują coraz większa popularność wśród pacjentów i medyków. Choć lawinowy wzrost ich udzielania wiązać należy ze stanem epidemii, to jednak wiele wskazuje na to, że na dobre zagoszczą one w naszym systemie ochrony zdrowia. Z uwagi na towarzyszącą im specyfikę, należy pamiętać o podstawowych zasadach ich realizacji.
Czy teleporada i e-wizyta to pojęcia tożsame?
Nie, pojęcia te mają inny zakres i inne podstawy prawne. „E-wizyta” to określenie, którym potocznie określa się wszelkiego rodzaju konsultacje medyczne wykonywane za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość. Podstawą prowadzenia tego rodzaju działalności jest art. 3 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej, zgodnie z którym: „Działalność lecznicza polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Świadczenia te mogą być udzielane za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności”. Natomiast teleporada to oznaczenie wyłącznie tych porad, które są udzielane w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnionego przez CSIOZ (art. 7 ust. 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych).
Kiedy lekarz może udzielić świadczeń telemedycznych?
Decyzja o udzieleniu świadczenia telemedycznego należy w każdym przypadku do lekarza. Prawidłowość wykonania tego typu świadczenia będzie oceniana w oparciu o ogólne reguły staranności lekarskiej wynikające z art. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Przepis ten nakazuje lekarzowi postępować zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością. W praktyce telemedycyna najczęściej znajduje zastosowanie w przypadkach, w których świadczenie może zostać oparte na wywiadzie lekarskim i analizie dokumentacji medycznej.
Z jakich środków technicznych powinien korzystać lekarz?
Świadczenie telemedyczne udzielane jest za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub systemów łączności. Przepisy prawa nie precyzują jakich systemów należy używać, pozostawiają więc decyzję w tym zakresie medykowi. Podstawowym narzędziem może być zwykły telefon. Warto jednak korzystać z narzędzi umożliwiających połączenie audio-wideo (komputer, smartfon, tablet). Bardzo pomocne może być użycie urządzeń telemedycznych, czyli sprzętu posiadającego certyfikację medyczną zarejestrowanego do użytku domowego przez pacjenta, takich jak: elektrokardiograf, ciśnieniomierz, spirometr, kardiotokograf, pulsoksymetr, otoskop.
Jak w trakcie e-wizyty zweryfikować tożsamość pacjenta?
Przepisy nie narzucają lekarzowi szczególnego sposobu potwierdzania tożsamości pacjenta korzystającego ze świadczeń telemedycznych. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, dopuszcza możliwość weryfikacji tożsamości na podstawie danych przekazywanych przez pacjenta za pośrednictwem systemu, przez który odbywa się rozmowa (w tym przez telefon). W przypadku gdy tożsamość pacjenta ustalana jest w oparciu o jego oświadczenie, należy odnotować to w dokumentacji medycznej.
Jak powinna wyglądać prawidłowa komunikacja z pacjentem?
Specjaliści z Fundacji Telemedyczna Grupa Robocza zalecają, aby lekarz w zwięzły i zrozumiały sposób zakomunikował pacjentowi, na czym polega specyfika danego świadczenia telemedycznego. Ważne jest upewnienie się, że pacjent zrozumiał postawione rozpoznanie oraz zalecenia. Służyć temu może prośba kierowana do pacjenta o powtórzenie najważniejszych otrzymanych informacji. Eksperci rekomendują procedurę komunikacyjną, opartą na następującym schemacie:
1. Powitanie pacjenta i wzajemne przedstawienie się. Poinformowanie o zapewnieniu tajemnicy lekarskiej.
2. Upewnienie się, że pacjent poprawnie odbiera przekaz.
3. Przekazanie, że w razie problemów technicznych, należy natychmiast o nich poinformować. 4. Weryfikacja tożsamości pacjenta i ustalenie miejsca przebywania chorego. Poproszenie pacjenta o numer telefonu, jeżeli lekarz go nie zna.
5. Poinformowanie pacjenta o charakterze świadczenia i jego ograniczeniach.
6. Poinformowanie pacjenta, że świadczenie nie zastępuje standardowej terapii, a pacjent w każdej chwili może udać się na osobistą wizytę.
7. Poinstruowanie pacjenta, że w razie pogorszenia stanu zdrowia, powinien udać się do lekarza.
8. Udzielenie świadczenia.
9. Upewnienie się, że pacjent zrozumiał przekazane mu informacje i zalecenia w ramach świadczenia.
Jakie dokumenty może otrzymać pacjent podczas świadczenia telemedycznego?
Osoba udzielająca świadczeń w tej formie może wystawić pacjentowi szeroki wachlarz dokumentów, m.in. e-receptę, zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy (tzw. e-zwolnienie), zlecenie na zaopatrzenie w wyroby medyczne, skierowanie.
Czy lekarz udzielający takich świadczeń korzysta z ochrony ubezpieczeniowej ?
Tak, świadczenia tego typu podlegają ochronie ubezpieczeniowej na ogólnych zasadach. Oznacza to, że potencjalne szkody na życiu i zdrowiu pacjenta wynikające ze świadczeń telemedycznych pokrywane są z polisy ubezpieczenia OC obowiązkowego. W przypadku lekarzy, którzy nie muszą posiadać ubezpieczenia obowiązkowego (umowa o pracę, umowy cywilnoprawne), zasadnym jest zadbać o ubezpieczenie dobrowolne chroniące majątek medyków przed negatywnymi skutkami tego typu roszczeń.
Źródła:
- Podstawowe zasady udzielania świadczeń telemedycznych. Poradnik Fundacji Telemedyczna Grupa Robocza.
- Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej.
Paweł Strzelec, radca prawny
Więcej informacji: Teleporada w czasie epidemii