Aktualnie, ze względu na kwarantannę, jaką objęte zostało nasze społeczeństwo, określenie to nabywa bardziej pejoratywnego charakteru. Warto zatem zatrzymać się w tej sytuacji i odpowiedzieć sobie na kilka pytań. Jak izolacja wpływa na człowieka? Jak warunkuje jego zachowanie? Jak wpływa na przeżywanie i doświadczanie codziennych zdarzeń? Jakie może generować emocje? Jakie kreuje przed nim wyzwania, a może nawet zagrożenia?
Izolacja społeczna, jakiej musimy się obecnie poddać, wpływa bezpośrednio na wiele płaszczyzn naszego codziennego życia – sferę rodzinną (dom, rodzina bliscy), zawodową, rozwojową (zainteresowania, pasje) oraz indywidualną (Ja Wewnętrzne).
Każda z nich opiera się na innych mechanizmach, może dotykać sytuacji trudnych, wyzwalać ładunek emocjonalny, a także generować konflikty.
W sferze rodzinnej zaistniałe konflikty bazują na zbudowanych już wcześniej relacjach interpersonalnych. Sytuacje stresowe mogą dotyczyć wzajemnych oczekiwań, jakie kreują bliscy sobie ludzie, nowych obowiązków, ale także trudności w ciągłym przebywaniu ze sobą. Różny charakter potrzeb, jakie w danej chwili przedstawiają pojedyncze osoby, w grupie stają się trudne do zrealizowania. Z drugiej strony, izolacja może być także powodem, dla którego człowiek czuje się osamotniony, co często ma miejsce w przypadku osób starszych.
Pomijając czysto psychologiczne zjawiska, warto także pamiętać o trudnościach organizacyjnych wielu rodzin. Świat szkolny oraz biznesowy przeniósł się do sieci, co zatem zrobić w sytuacji, gdy w rodzinie brakuje podstawowego sprzętu elektronicznego?
Sfera zawodowa została dotknięta przede wszystkim trudnością w kontynuacji wykonywanej wcześniej pracy. Wielu pracodawców redukuje liczbę stanowisk, zmniejsza wynagrodzenia lub proponuje pracownikom wykorzystanie urlopu. Dodatkowo, o ile istnieje taka możliwość, został wprowadzony zdalny tryb pracy, co jak się okazuje, otwiera drzwi do nowych możliwości w przyszłości. Pracodawcy bowiem doświadczyli, że można realnie pracować i osiągać wyniki, nie pokazując się fizycznie w biurze, a podróże służbowe będące jednym z głównych kosztów firm, można zastąpić wideokonferencją.
Brak kontaktu ze współpracownikami, zespołem ludzi, z którym dotychczas realizowało się postawione cele, ma jednak swoje negatywne konsekwencje. Pracownicy dużych firm i korporacji pełniący swoje obowiązki online, często zgłaszają brak wewnętrznej motywacji i determinacji, silnie odczuwają brak kontaktu ze środowiskiem pracowniczym, trudniej jest im zachować rytm i regularność, którą wcześniej wyznaczył zegar dnia danej firmy oparty na kulturze organizacyjnej, nawykach czy wewnętrznych tradycjach. W tym miejscu należy podkreślić, jak ważne wyzwania stoją przed kadrą zarządzającą czy zespołem menedżerskim, których zadaniem jest nie tylko weryfikacja osiągnięć i realizacji zadań; ale także proszę pamiętać- dbałość o dobrostan pracownika, regularny kontakt z nim i budowanie pozytywnej przestrzeni do pracy w zgodzie z wartościami szacunku i zaufania.
Sfera związana z pasją czy zainteresowaniami, opiera się na trudnościach wynikających czysto z istoty izolacji. Stało się bowiem niemożliwe swobodne przemieszczanie się po ulicach, uprawianie sportu w dotychczasowy sposób, korzystanie z dóbr, jakie dają nam różne punkty usługowo-handlowe itp. Punktem zwrotnym może stać się zerwanie z dobrymi, czyli funkcjonalnymi, służącymi nam nawykami czy przyzwyczajeniami, rezygnacja z zainteresowań i związana z tym stagnacja. Utrata radości i satysfakcji staje się wówczas predyktorem wypalenia, które znane jest w nauce nie tylko jako zjawisko dotykające grupy zawodowe.
Ostatnia sfera, czyli „Ja Wewnętrzne”, obejmuje szereg emocji, z jakimi może mierzyć się człowiek w czasie izolacji. Flagową emocją jest tutaj strach. Pojawiają się pytania o przyszłość, o to co będzie, co nas czeka. Po pewnym czasie może dołączyć uczucie zmęczenia oraz frustracja. Wszystkie te emocje są naturalne, stanowią fizjologiczną reakcję na zaistniałą sytuację i pełnią rolę regulacyjną w naszym organizmie. Dzięki temu, człowiek posiada zdolność spostrzegania i odczytywania sygnałów płynących z ciała. Emocje bowiem stanowią kluczową rolę w regulacji naszego funkcjonowania w środowisku.
Warto jednak podkreślić, że u podstaw każdej z wymienionych wyżej sfer, fundamentalną w moim odczuciu trudnością w zaistniałej sytuacji pandemii, jest brak poczucia kontroli oraz sprawczości; co oznacza uczucie niemożności działania ukierunkowanego na cel. To, co teraz następuje w życiu każdego człowieka (w Polsce i nie tylko), dzieje się wbrew naszej woli, jest rozwiązaniem systemowym, narzuconym z zewnątrz. W takich momentach człowiek może mieć tendencję do wypierania zagrożenia, racjonalizacji pewnych obszarów czy buntu i ucieczki, co również stanowi obraz funkcjonowania mechanizmów obronnych.
Opisane strefy wpływu w izolacji w rzeczywistości przenikają się wzajemnie, co utrudnia dodatkowo codzienne, zwykłe życie i ewentualną chęć rozpoznania źródła konkretnej trudności czy reakcji stresowej. Co można zatem zrobić, jak działać, na co zwracać uwagę by poradzić sobie z sytuacją izolacji?
Jak sobie radzić?
- Dbaj o Swój codzienny dobrostan.
Pamiętaj o czasie tylko dla siebie, choćby to miał być tylko kwadrans. Niech to będzie Twój kwadrans, na Twoje przyjemności, Twoje potrzeby. - Pozostań w kontakcie z bliskimi.
Kontakt można nawiązać w różnej formie (video, telefoniczny, itd.) Pomyśl, który będzie dla Ciebie dostępny i przyjazny, dbaj o relacje, na których Ci zależy. - Zadbaj o równowagę czasu praca-dom.
W trybie pracy zdalnej łatwo jest rozregulować swój „zawodowy zegar”. Pamiętaj o swoich obowiązkach i wypełniaj je sumiennie w przeznaczonym do tego czasie. Pamiętaj o czasie wolnym i spróbuj zarządzać nim w sposób świadomy i efektywny. - Zadbaj o ruch!
Zachowaj aktywność fizyczną, na tyle, na ile pozwala Ci stan zdrowia. Pamiętaj również o zdrowym odżywianiu. Będąc w domu, łatwiej jest zaplanować swoje posiłki, a także kontrolować pory jedzenia. - Żyj tu i teraz.
Ćwicz codzienną uważność i postaraj się być w chwili obecnej. Ważne jest to, co się dzieje w danym momencie, bądź tego świadom, doświadczaj i żyj tą chwilą. - Odkrywaj siebie na nowo.
Pozwól sobie na odkrywanie siebie na nowo w nowej dla siebie sytuacji, na przeżywanie tych trudności, z którymi się mierzysz. Co Ci to powie o Tobie?
Bądź dobry dla Siebie, a w razie trudności – proś o pomoc!
mgr Aleksandra Kłosowska – psycholog, specjalista interwencji kryzysowej