W czasie stanu epidemii obowiązują szczególne regulacje prawne nakładają na osoby wykonujące zawody medyczne obowiązek pracy przy zwalczaniu wirusa COVID-19. Przepisy te, głęboko ingerując w zasady wykonywania zawodu, budzą duże emocje całego środowiska medycznego. W opracowaniu omówiono problematykę praw i obowiązków personelu medycznego objętego powyższym obowiązkiem. Wskazano również na okoliczności zwalniające z przymusu pracy oraz sankcje związane z jego złamaniem.
Na kogo może zostać nałożony administracyjny obowiązek pracy przy zwalczaniu epidemii?
Obowiązek taki może zostać nałożony na każdą osobę wykonującą zawód medyczny (m.in. lekarza, pielęgniarkę, położną, ratownika medycznego, fizjoterapeutę). Nakaz pracy przy zwalczaniu epidemii nie jest ograniczony formą wykonywaniu zawodu. Dotyczy więc personelu medycznego zatrudnionego w oparciu o umowę o pracę, kontrakt medyczny, zlecenie oraz osób wykonujących zawód w ramach działalności leczniczej (praktyka zawodowa, podmiot leczniczy). Skierowanie do pracy może również otrzymać lekarz stażysta oraz lekarz odbywający szkolenie specjalizacyjne.
Kto może nałożyć administracyjny obowiązek pracy?
Skierowanie do pracy przy zwalczaniu epidemii następuje w drodze decyzji administracyjnej. Decyzję o skierowaniu do pracy na terenie województwa, w którym osoba skierowana posiada miejsce pobytu lub jest zatrudniona, wydaje właściwy wojewoda, a w razie skierowania do pracy na obszarze innego województwa – minister właściwy do spraw zdrowia. Od 1 kwietnia 2020 r. decyzja o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii może być przekazana nie tylko na piśmie, lecz w każdy możliwy sposób zapewniający dotarcie decyzji do adresata, w tym ustnie i nie wymaga uzasadnienia.
Obowiązek pracy może zostać nałożony maksymalnie na okres trzech miesięcy. Praca może być wykonywana nie tylko w podmiocie leczniczym, lecz także w innej jednostce organizacyjnej wskazanej w decyzji (np. w tzw. izolatorach lub miejscach zbiorowej kwarantanny).
Czy od decyzji nakładającej obowiązek pracy przysługuje odwołanie?
Tak, od decyzji tej przysługuje odwołanie do ministra właściwego do spraw zdrowia. Wniesienie środka odwoławczego nie wstrzymuje jednak jej wykonania. Oznacza to, że osoba której skierowanie dotyczy, pomimo złożenia odwołania, ma obowiązek stawić się w wyznaczonym miejscu pracy. Niestety w praktyce już się zdarzało, że skierowanie wydane przez wojewodę dotyczyło osób, na które taki obowiązek nie mógł być nałożony. W odwołaniu należy więc wskazać na ustawowe okoliczności wyłączające obowiązek pracy lub inne utrudnienia jej podjęcie (np. choroba uniemożliwiająca świadczenie pracy).
Czy istnieją okoliczności wyłączające od obowiązku pracy?
Skierowaniu do pracy niosącej ryzyko zakażenia przy zwalczaniu epidemii nie podlegają:
- osoby, które nie ukończyły 18 lat bądź ukończyły 60 lat;
- kobiety w ciąży;
- osoby samotnie wychowujące dzieci w wieku do 18 lat;
- osoby wychowujące dziecko w wieku do 14 lat;
- osoby wychowujące dziecko z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego;
- osoby, u których orzeczono częściową lub całkowitą niezdolność do pracy;
- inwalidzi i osoby z orzeczonymi chorobami przewlekłymi.
W przypadku gdy dziecko w wieku 14 – 18 lat jest wychowywane przez dwoje osób, którym przysługuje władza rodzicielska, do pracy przy zwalczaniu epidemii może zostać skierowana wyłącznie jedna z nich.
Jakie są zasady wynagradzania osób skierowanych do zwalczania epidemii?
Osobie skierowanej do pracy przysługuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości nie niższej niż 150% przeciętnego wynagrodzenia zasadniczego przewidzianego na danym stanowisku pracy w zakładzie wskazanym w tej decyzji. Nadto wynagrodzenie osoby skierowanej do pracy przy zwalczaniu epidemii nie może być niższe niż wynagrodzenie, które osoba ta otrzymała w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym wydana została decyzja o skierowaniu jej do pracy przy zwalczaniu epidemii . Ponadto osobie skierowanej do pracy przy zwalczaniu epidemii przysługuje zwrot kosztów przejazdu, zakwaterowania i wyżywienia, na zasadach określonych w przepisach o ustalaniu oraz wysokości należności przysługującej pracownikom państwowych jednostek z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju. Osobie skierowanej do pracy dotychczasowy pracodawca jest obowiązany udzielić urlopu bezpłatnego na czas określony w decyzji. Okres urlopu bezpłatnego zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u tego pracodawcy. Przez czas trwania obowiązku pracy przy zwalczaniu epidemii z osobą skierowaną nie może być rozwiązany dotychczasowy stosunek pracy.
Czy przepisy zapewniają osobom kierowanym do pracy szczególną ochronę prawną?
Przepisy przyznają pracownikom podejmującym działania na podstawie przepisów ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych ochronę prawną należną funkcjonariuszowi publicznemu. Oznacza to, że każdy atak (także słowny) na osobę korzystającą z takiej ochrony powinien być ścigany z oskarżenia publicznego przez powołane organy (Policja, prokuratura).
Jakie kary grożą za niewykonanie decyzji o skierowaniu do pracy ?
Od 1 kwietnia 2020 r. przepisy przewidują kary pieniężne za niewykonywanie decyzji o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii w wysokości od 5000 zł do 30 000 zł. Decyzja wojewody albo Ministra Zdrowia w sprawie kary pieniężnej jest niezwłocznie doręczana i podlega natychmiastowemu wykonaniu z dniem jej doręczenia.
Źródła:
- Ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19,innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
- Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Paweł Strzelec, radca prawny
