Stres – to zdaniem osób wykonujących zawód fizjoterapeuty, główne zagrożenie dla zdrowia oraz bezpieczeństwa pracowników. Nie jest jednak jedyne. Co istotne, przed ryzykiem zawodowym można się chronić.
Osoby, które stereotypowo stawiają znak równości pomiędzy fizjoterapeutą a masażystą, nie dostrzegają zagrożeń, z jakimi mierzą się osoby wykonujące zawód fizjoterapeuty. Tymczasem wystarczy przeczytać krótki fragment z Europejskiej Deklaracji Standardów w Fizjoterapii, aby zrozumieć, jak wielka odpowiedzialność kryje się za zawodem fizjoterapeuty.
Zgodnie z definicją: „Fizjoterapia polega na świadczeniu poszczególnym osobom i populacjom usług powodujących rozwinięcie, utrzymanie lub przywrócenie w jak najpełniejszym zakresie czynności ruchowych i funkcjonalności w całym okresie życia pacjenta”. Jest to wyzwanie, które niesie za sobą wiele zagrożeń zawodowych. Oto najpopularniejsze z nich:
Ryzyko wyczerpania fizycznego i psychicznego.
Zawód fizjoterapeuty obciąża organizm. Studenci, którzy planują wejście do zawodu, często niedostatecznie szacują ryzyko zdrowotne związane z pracą– wynika z analizy „Ryzyko zawodowe w pracy fizjoterapeuty w ocenie studentów. Rozprawy Społeczne”2. Jedynie połowa badanych wskazała, że „ważnym czynnikiem ryzyka zawodowego w pracy fizjoterapeuty są przeciążenia mechaniczne narządu ruchu, związane z koniecznością dźwigania pacjentów, wymuszoną pozycją ciała i jednostronnym obciążeniem rutynowymi technikami ruchu podczas kinezyterapii”.
Fizjoterapia odbija się także na kondycji psychicznej. Z badań dot. stresu fizjoterapeutów3 wynika, że stres jest czynnikiem stanowiącym główne zagrożenie dla zdrowia oraz bezpieczeństwa pracowników. Wśród najbardziej stresogennych czynników, fizjoterapeuci wymienili: czas pracy (26,9 proc.), liczbę i stan pacjentów (18,3 proc.), atmosferę w zespole (12 proc.), motywację do pracy (10,9 proc.), niedobory kadrowe (8 proc.), komunikację w zespole (6,9 proc.), rosnące wymagania (6,9 proc.). W efekcie niekorzystnych czynników zewnętrznych aż 27 proc. miewało bóle migrenowe, tyle samo wymieniło nerwowość i wewnętrzny niepokój.
Czy istnieje recepta na choroby zawodowe? „Fizjoterapeuci, mający zainteresowania, uprawiający sport, ćwiczenia relaksacyjne, posiadający wsparcie w rodzinie,lepiej radzą sobie ze stresem” –podsumowano w analizie badań. Antidotum na stress najczęściej wymieniane były: spędzanie czasu z bliskimi (25 proc.), hobby (20 proc.), ćwiczenia fizyczne (19 proc.), sen (15 proc.), urlop (12 proc.), treningi relaksacyjne (7 proc.).
Ryzyko sprawy w sądzie.
Ogromnym obciążeniem dla fizjoterapeutów jest także poczucie odpowiedzialności i brak wsparcia. Fizjoterapeuci mają świadomość, że niezadowolony pacjent, może dochodzić roszczeń w sądzie. Medialne informacje o oskarżeniach, procesach i odszkodowaniach, także potęgują niepewność w tym zawodzie. – Pomówienia, oskarżenia o błąd w sztuce, niszczenie wizerunku to problemy, z którymi coraz częściej muszą mierzyć się fizjoterapeuci. Nasza pomoc polega nie tylko na finansowym wsparciu i pokryciu kosztów obsługi prawnej, ale przede wszystkim szybkiej pomocy prawnej dla osób wykonujących zawód medyczny. W momencie konfliktu z pacjentem czas gra bardzo dużą rolę – mówi Andrzej Twardowski, Dyrektor Biura Ubezpieczeń Medycznych i OC INTER Polska. Ubezpieczyciel ma w ofercie polisę INTER Ochrona Prawna, która obejmuje konsultacje prawne, wideo porady, a także pokrycie kosztów postępowania sądowego, opłat sądowych oraz należności dla biegłych i świadków.
Ryzyko pracy na wielu etatach.
Fizjoterapeuci bardzo często łączą etaty, pracując w tygodniu, w weekendy, a także w nocy. W jednym miejscu pracuje 72,3 proc. fizjoterapeutek i 57,5 proc. fizjoterapeutów. Odpowiednio, w dwóch miejscach pracuje: 18,9 proc. kobiet i 28 proc. mężczyzn, w trzech 5,3 proc. i 11,3 proc., a w czterech – 1,2 proc i 3 proc. – wynika z danych KIF4. Niezależnie od płci, specjaliści pracują w przychodniach, szpitalach, w domach, prywatnych gabinetach i zakładach rehabilitacji.
Zmienny system pracy powoduje brak balansu pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym. Poza tym zwiększa się ryzyko popełnienia błędu. – Fizjoterapeuci, niezależnie od rodzaju umowy o pracę, mogą znaleźć dla siebie ubezpieczenie OC dobrowolne. Im szersza ochrona, tym większe poczucie bezpieczeństwa – mówi Andrzej Twardowski, Dyrektor Biura Ubezpieczeń Medycznych i OC INTER Polska. Dodaje, że właśnie czynnik „chęci spokojnego snu” skłania wielu fizjoterapeutów na zakup pakietu ubezpieczeniowego.
Ryzyko zarażenia HIV/WZW.
Praca fizjoterapeuty z pacjentami to także ryzyko zakażenia. – W krytycznym momencie, gdy to fizjoterapeuta potrzebuje szybkiego leczenia, finansujemy wykonanie badań oraz zakup leków antyretrowirusowych. Polisa przygotowana dla fizjoterapeutów zakłada takie wsparcie – mówi Andrzej Twardowski, Dyrektor Biura Ubezpieczeń Medycznych i OC INTER Polska. A zakażenie HIV/WZW jest realne w tym zawodzie. Jak wynika z badań „Ryzyko zawodowe w pracy fizjoterapeuty w ocenie studentów. Rozprawy Społeczne” aż 91 proc. badanych stwierdziło, że ryzykiem biologicznym w pracy fizjoterapeuty są płyny ustrojowe, wydzieliny, wydaliny pacjenta: w tym bakterie i wirusy (HIV, WZW). „Nieoszacowanym ryzykiem (pomijanym w pracach studentów) jest ekspozycja na mikroorganizmy chorobotwórcze niepochodzące od pacjenta – takie jak: pomieszczenia, sprzęt rehabilitacyjny czy współpracownicy, którzy mogą stanowić wtórne źródło zakażenia. W zaledwie ponad co drugiej (64 proc.) z wypełnionych kart zidentyfikowano ten czynnik ryzyka” – czytamy w analizie.
Ryzyko agresji pacjenta.
Choroba XXI wieku w środowisku medycznym to agresja, z którą mierzy się personel medyczny, w tym także fizjoterapeuci. – Odpowiedzią na to zjawisko, jest Klauzula Agresji Pacjenta, czyli ochrona dla fizjoterapeutów, którzy padli ofiarą agresji pacjenta podczas wykonywania czynności zawodowych. W przypadku fizycznej napaści wypłacamy jednorazowe świadczenie pieniężne – mówi Andrzej Twardowski, Dyrektor Biura Ubezpieczeń Medycznych i OC INTER Polska.
Oprócz polisy narzędziem, które ma zmniejszyć ryzyko agresywnych zachowań pacjentów, jest stosowanie różnych form komunikacji dostosowanych do pacjenta. W publikacji „Komunikacja w fizjoterapii jako narzędzie terapeutyczne w pracy z pacjentem”5 opisany jest trening CONNECT, który składa się 18 technik, pogrupowanych w 5 bloków.
„ >> Pytania – Zadawanie pytań otwartych (np. „Proszę mi powiedzieć, jak się Pani/Pan dzisiaj czuje. Czy coś boli?”) – cel: nawiązanie relacji.
>> Stosowanie pojedynczych pytań – jednego po drugim (niezadawanie wszystkich pytań naraz, ale cierpliwe oczekiwanie aż pacjent odpowie na zadane pytanie, następnie postawienie kolejnego) – cel: nawiązanie relacji.
>> Milczenie – „niebanie” się ciszy, jeżeli zauważymy, że pacjent ma trudności z powiedzeniem czegoś, cierpliwe oczekiwanie – cel: nawiązanie relacji.
>> Parafrazowanie (powtarzanie tego, co pacjent powiedział swoimi słowami, co świadczy o zrozumiałości tego, co zostało powiedziane, oraz o empatii i zainteresowaniu – cel: nawiązanie relacji. >> Bycie empatycznym (np. używanie sformułowań typu „Widzę, że to Panią/Pana zasmuca”) – cel: nawiązanie relacji.
>> Pytanie pacjenta o to, czy chce naszej rady, nienarzucanie mu wizji terapeuty, ale spokojne zaproponowanie rozwiązań, które z punktu widzenia terapeuty wydają się najlepsze – cel: poszanowanie autonomii” – czytamy w publikacji.
Pracując w zawodzie fizjoterapeuty, należy nieustannie podnosić umiejętności zawodowe i komunikacyjne, jednocześnie przewidywać ryzyko i chronić się przed nim. Tylko wówczas możliwe jest związanie się z tym zawodem na dobre i na złe.
Źródła:
1. Europejska Deklaracja Standardów w Fizjoterapii – wersja ostateczna, przyjęta na Nadzwyczajnym Zgromadzeniu Ogólnym w dn. 4. czerwca 2003 roku w Barcelonie
2. Nieścioruk, S., Rutkowska, E.. „Ryzyko zawodowe w pracy fizjoterapeuty w ocenie studentów. Rozprawy Społeczne”, 12(3), 73-78, 2018 rok
3. Humeniuk Ewa, Dąbska Olga, Pawlikowska-Łagód Katarzyna „Stres zawodowy fizjoterapeutów – badania w wybranych oddziałach szpitalnych”, 2016 rok, Lublin
4. Krajowa Izba Fizjoterapeutów, „Polski fizjoterapeuta” maj 2019 rok
5. AWF we Wrocławiu, Marta Szabat, „Komunikacja w fizjoterapii jako narzędzie terapeutyczne w pracy z pacjentem”, 2016 rok