Stan epidemii wymusza na placówkach medycznych oraz osobach wykonujących zawody medyczne respektowanie nie tylko wskazań wiedzy medycznej, ale również szeregu reguł prawnych. Ważną rolę odgrywają przepisy dotyczące udostępniania dokumentacji medycznej pacjentom oraz innym uprawnionym podmiotom. Określa je głównie ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Do podstawowych zasad należą:
- Szczegółowe zasady udostępniania dokumentacji medycznej powinny zostać uregulowane w regulaminie placówki, a także wyeksponowane w miejscu umożliwiającym łatwy dostęp do tych treści (tablica informacyjna, strona internetowa).
- Regulacje wewnętrzne, szczególnie w stanie epidemii, należy na bieżąco aktualizować, pamiętając, że nie mogą być one sprzeczne z omówionymi poniżej ogólnymi przepisami prawa określającymi tę materię.
- Dokumentacja medyczna powinna być udostępniona niezwłocznie. Jeśli w placówce wystąpi problem z szybkim udostępnieniem dokumentacji, spowodowany np. okolicznościami związanymi z epidemią (zawieszenie działalności, braki kadrowe), należy o tym informować osoby wnioskujące, wskazując przyczynę opóźnienia oraz określając termin realizacji wniosku.
1) do wglądu,
2) przez sporządzenie jej wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku,
3) poprzez wydanie oryginału za potwierdzeniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu, na żądanie organów władzy publicznej lub sądów powszechnych,
4) za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej,
5) na informatycznym nośniku danych.
- Głównymi podmiotami uprawnionymi do dostępu do dokumentacji medycznej są w pierwszym rządzie pacjent, jego przedstawiciel ustawowy (w praktyce najczęściej rodzic małoletniego pacjenta) oraz osoba upoważniona przez pacjenta. Jeśli chodzi o ostatnią ze wskazanych osób, adnotacja o tym kogo pacjent upoważnia do swojej dokumentacji powinna zostać zawarta w jej treści i wraz z nią przechowywana.
- Podmiot udzielający świadczeń powinien umożliwić składanie wniosków o udostępnienie dokumentacji medycznej w każdej formie, nie tylko pisemnej, ale także telefonicznie oraz za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Naruszeniem zbiorowych praw pacjenta jest nakazywanie przez podmiot leczniczy osobistego złożenia wniosku o udostępnienie dokumentacji lub bezpośredniego jej odbioru w placówce medycznej. Takie postępowanie było powodem nakładania przez Rzecznika Praw Pacjenta wysokich kar finansowych na placówki medyczne.
- Po śmierci pacjenta dokumentacja medyczna jest udostępniana osobie upoważnionej przez pacjenta za życia lub osobie, która w chwili zgonu pacjenta była jego przedstawicielem ustawowym. Dokumentacja medyczna jest udostępniana także osobie bliskiej, chyba że udostępnieniu sprzeciwi się inna osoba bliska lub sprzeciwił się temu pacjent za życia. W przypadku sprzeciwu pacjenta wyrażonego za życia lub sporu między osobami bliskimi, decyzja o udostępnieniu dokumentacji należy do sądu.
- Szczególnie w czasie epidemii należy pamiętać, że prawo dostępu do dokumentacji przysługuje szerokiemu kręgowi podmiotów, innych niż pacjent i osoby z nim związane. Dokumentację medyczną należy więc udostępniać m.in.:
1) podmiotom udzielającym świadczeń zdrowotnych, jeżeli dokumentacja ta jest niezbędna do zapewnienia ciągłości świadczeń zdrowotnych,
2) organom władzy publicznej, w tym Rzecznikowi Praw Pacjenta, Narodowemu Funduszowi Zdrowia, organom samorządu zawodów medycznych oraz konsultantom krajowym i wojewódzkim,
3) ministrowi właściwemu do spraw zdrowia, sądom, prokuraturom, lekarzom sądowym i rzecznikom odpowiedzialności zawodowej, w związku z prowadzonym postępowaniem,
4) członkom zespołów kontroli zakażeń szpitalnych,
5) zakładom ubezpieczeń.
- Wskazanym wyżej podmiotom dokumentacja medyczna udostępniana jest bez zgody pacjenta. Jedynie w przypadku, gdy o dokumentację występują komercyjne zakłady ubezpieczeń, wymagana jest zgoda pacjenta.
Paweł Strzelec radca prawny
