Case study INTER: Odpowiedzialność cywilna lekarza w zależności od formy wykonywania zawodu

1 grudnia 2021

W tym artykule przedstawimy dwa przypadki dotyczące odpowiedzialności cywilnej, w których lekarz popełnił błąd medyczny i roszczenia pacjenta zostały uznane. Dla przypomnienia, błąd medyczny to czyn lub zaniechanie sprzeczne z wiedzą i praktyką medyczną, dostępną dla danego lekarza. Aby mówić o błędzie medycznym, należy ustalić winę (zazwyczaj nieumyślną), ujemny skutek w postaci naruszenia lub narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia oraz związek przyczynowo-skutkowy.

Sytuacje te różnią się  źródłem odpowiedzialności (błąd medyczny i brak skutecznej zgody na zabieg),  formą, w ramach której lekarze wykonywali swój zawód, jak i zachowaniem ubezpieczonego po otrzymaniu roszczenia. Jak wpłynęło to na przebieg postępowania i rezultat sprawy?

Opis przypadku 1

Pacjentka została zakwalifikowana do operacji zaćmy oka prawego. Wśród chorób towarzyszących w dokumentacji medycznej odnotowano nadciśnienie tętnicze i  reumatoidalne zapalenie stawów. 

Przed zabiegiem pacjentka została pobieżnie poinformowana o powikłaniach i podpisała zgodę na operację. W tym miejscu należy zaznaczyć, że pacjentka nie była Polką i słabo posługiwała się językiem polskim. Chora informowała personel, że nie do końca rozumie wyjaśnienia w języku polskim. Przed zabiegiem odnotowano ciśnienie tętnicze krwi: 160/80 mmHg. 

Podczas operacji doszło do masywnego krwotoku nadnaczyniówkowego, które spowodowało wyparcie ciała szklistego i soczewki z gałki ocznej. Krwawienie udało się opanować i zamknąć ranę pooperacyjną, jednak w wyniku krwotoku wypierającego pacjentka całkowicie straciła wzrok w prawym oku. Stan ten jest nieodwracalny i nie rokuje poprawy.

Poszkodowana zgłosiła roszczenia do kierownictwa podmiotu medycznego, w którym przeprowadzono operację. Dyrekcja szpitala nie poinformowała swojego ubezpieczyciela INTER Polska o tym fakcie.

W następnym kroku pełnomocnik pacjentki złożył w jej imieniu wniosek do sądu o zawezwanie do próby ugodowej. Dopiero wtedy ubezpieczony poinformował INTER Polska o sprawie. Rozpoczęto postępowanie likwidacji szkody, w którym ustalono co następuje:

• Najistotniejszym zarzutem był fakt, że dołączona do dokumentacji medycznej kopia zgody pacjentki na operację była sformułowana skrótowo i nie zawarto w niej informacji o wszystkich możliwych powikłaniach operacji zaćmy. Tym samym była niewystarczająca, w szczególności biorąc pod uwagę fakt, że poszkodowana jest obcokrajowcem i informowała personel, że nie do końca rozumie przekazywane w języku polskim informacje na temat możliwych powikłań.
• W opisanej sytuacji nie doszło do pozyskania uświadomionej, dobrowolnej zgody na przeprowadzenie zabiegu. Dla potrzeb tekstu  pomijamy tu  inne niedociągnięcia procesu leczenia w szczególności nieoznaczenia parametrów krzepliwości krwi. Sama okoliczność przeprowadzenia  zabiegu  bez pozyskania uświadomionej, dobrowolnej zgody była wystarczającą podstawą  do zasądzenia na rzecz pacjentki. 

Przeprowadzone przez ubezpieczyciela ustalenia pozwoliły na rozpatrzenie sprawy i przyjęcie odpowiedzialności. W negocjacjach na sali sądowej ustalono 150 tys. złotych jako akceptowalną dla obu stron kwotę rekompensaty za poniesione szkody.

Opis przypadku 2

27-letni pacjent zgłosił się do lekarza urologa z powodu dokuczliwego bólu prawego jądra, który wystąpił po niedawnym wysiłku fizycznym. Dodatkowo bólowi towarzyszyły mdłości i zawroty głowy oraz opuchlizna jądra. Lekarz rozpoznał zapalenie prawego jądra i odesłał chorego do domu z zaleceniem przyjmowania antybiotyków (amoksycylina + klawulanian potasu, cefuroksym).

Pomimo antybiotykoterapii, stan zdrowia pacjenta pogarszał się – doszło do nasilenia bólu i opuchlizny. Dlatego pacjent udał się do szpitalnego oddziału ratunkowego. Na miejscu rozpoznano skręt szypuły jądra prawego. Ze względu na wystąpienie martwicy jądra, konieczne było przeprowadzenie prawostronnej orchidektomii.

Poszkodowany zgłosił swoje roszczenia bezpośrednio do lekarza. Na tym etapie pacjent skorzystał z usług zawodowego pełnomocnika, który w jego imieniu zażądał od lekarza 150 tys. złotych zadośćuczynienia. Lekarz niezwłocznie powiadomił swojego ubezpieczyciela – INTER Polska.

W toku postępowania likwidacji szkody ustalono co następuje:

• Lekarz dopuścił się błędu medycznego polegającego na postawieniu nieprawidłowej diagnozy (zapalenia jądra) i zastosowania leczenia farmakologicznego. W warunkach ambulatoryjnych wywiad i badanie fizykalne są wystarczające do rozpoznania podejrzenia skrętu jądra.
• Postępowanie lekarza opóźniło, o co najmniej 4 dni, prawidłowe rozpoznanie. Z całą pewnością zachowanie lekarza było przyczyną poważnych dolegliwości bólowych u pacjenta i mogło przyczynić się do martwicy jądra i w konsekwencji konieczności jego amputacji.

Podjęto negocjacje ugodowe, w toku których ustalono kwotę zadośćuczynienia na 80 tys. złotych. Suma ta zaspokoi wszelkie obecne i przyszłe roszczenia pacjenta wobec lekarza i ubezpieczyciela.

Komentarz

Opisane wyżej przypadki rodzą odpowiedzialność cywilną po stronie Ubezpieczonego. W pierwszym przypadku ubezpieczonym jest podmiot medyczny, a w drugim – indywidualna praktyka lekarska. 

W pierwszym przypadku wystarczającą przesłanką do odpowiedzialności i za tym do zasądzenia odszkodowania (nawet przy założeniu że wszelkie procedury medyczne zostałyby dochowane w najwyższym stopniu) był brak skutecznej tzn. uświadomionej i dobrowolnej zgody na zabieg. 

W drugiej sytuacji lekarz popełnił tzw. błąd diagnostyczny tzn. Posiadając podręcznikowe przesłanki i możliwości diagnostyczne, niewłaściwie zdiagnozował pacjenta, co opóźniło leczenie, tym samym narażając pacjenta na ból i utratę zdrowia. 

A jak forma wykonywania zawodu lekarza wpływa na odpowiedzialność?

W pierwszej sytuacji, okulista był zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Dlatego pełnomocnik pacjentki zgłaszał roszczenia nie bezpośrednio do lekarza, a do jego pracodawcy – podmiotu leczniczego, który ponosi odpowiedzialność cywilną. W przypadku obowiązku wypłacenia odszkodowania, pracodawca może się ubiegać o zwrot od pracownika, ale jedynie do sumy odpowiadającej wysokości trzymiesięcznej wypłaty. W przypadku winy umyślnej pracodawca może domagać się zwrotu całkowitej kwoty odszkodowania. Druga sytuacja dotyczyła urologa wykonującego zawód w ramach indywidualnej praktyki lekarskiej. W tym przypadku pacjent skierował roszczenia do lekarza prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą. Jeżeli lekarz prowadzi praktykę lekarską we własnym gabinecie lub w miejscu wezwania, ponosi całkowitą odpowiedzialność cywilną za błędy medyczne. 

Natomiast tzw. odpowiedzialność solidarna dotyczy indywidualnej praktyki lekarskiej na podstawie umowy z podmiotem leczniczym (tzw. kontraktu). Pacjent może żądać całości rekompensaty od lekarza lub od podmiotu leczniczego lub części od obu stron. Jeżeli któraś z nich zapłaci roszczenia pacjenta, może domagać się od drugiej strony tzw. roszczenia zwrotnego, czyli zwrotu całości lub części rekompensaty.

Kolejną różnicę między przedstawionymi sytuacjami stanowi moment zgłoszenia ubezpieczycielowi przez lekarza lub podmiot leczniczy faktu roszczeń pacjenta. W pierwszej sytuacji nastąpiło to dopiero po złożeniu wniosku do sądu, pod presją terminu rozprawy. Doszło do eskalacji  roszczeń i groźby wysokiego zasądzenia na granicy sumy gwarancyjnej. W drugim przypadku lekarz powiadomił TU INTER Polska od razu po otrzymaniu roszczeń. Pozwoliło to na spokojne przeprowadzenie postępowania likwidacji szkody, uniknięcie postępowania sądowego i uzyskanie korzystniejszego efektu dla ubezpieczonego.

Ubezpieczenia TU INTER w tej sytuacji

Zarówno podmiot leczniczy. jak i lekarz prowadzący praktykę lekarską zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 29 kwietnia 2019 r. mają obowiązek zawrzeć umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej o minimalnej kwocie gwarancyjnej podanej w rozporządzeniu. Niezależnie od tego, czy prowadzą państwo podmiot leczniczy czy praktykują w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, w ofercie TU INTER Polska znajdą Państwo polisę dostosowaną do swoich potrzeb. Co istotne, w przypadku obowiązkowego ubezpieczenia OC istnieje możliwość podwyższenia sumy gwarancyjnej.

TU INTER Polska posiada w swojej ofercie obowiązkowe ubezpieczenia OC dla podmiotów leczniczych, chroniące interesy placówek medycznych. Przygotowaliśmy również pakiet INTER dla Podmiotów Leczniczych, które zawiera dodatkowo dobrowolne ubezpieczenie OC, ochronę prawną i ochronę HIV/WZW. Dzięki dobrowolnemu ubezpieczeniu OC możliwe jest rozszerzenie polisy na wszystkie sfery prowadzonej działalności np. szkody związane z medycyną estetyczną czy naruszeniem praw pacjenta. INTER Ochrona Prawna to m.in. dostępna 24h infolinia, możliwość uzyskania opinii prawnej na piśmie czy porady w zakresie prawa podatkowego. Pracownicy na pewno docenią ubezpieczenie HIV/WZW, które pozwala na sfinansowanie badań po ekspozycji i leków antyretrowirusowych oraz uprawnia do świadczenia finansowego w przypadku zakażenia. Aby jeszcze bardziej zadbać o pracowników, polisę można rozszerzyć o ochronę w przypadku agresji pacjenta. Ze szczegółami oferty INTER dla Podmiotów Leczniczych mogą Państwo zapoznać się tutaj.

Również lekarze prowadzący indywidualną praktykę lekarską mogą skorzystać z dopasowanego do ich potrzeb pakietu INTER Lekarz. Przygotowaliśmy różne warianty pakietu, tak aby każdy lekarz mógł zdecydować o zakresie ubezpieczeń, w tym sumy gwarancyjnej obowiązkowego OC. Wykupienie dobrowolnego ubezpieczenia OC pozwala na rozszerzenie ochrony o szkody związane z uszkodzeniem mienia pacjenta lub naruszeniem jego praw. Za pomocą polis – ochrona HIV/WZW i ochrona prawna zadbają Państwo o pełne poczucie bezpieczeństwa. INTER Tour 365 zapewnia ochronę ubezpieczeniową za granicą, na wyjazdach prywatnych jak i służbowych. Najkorzystniejszą dla siebie opcję mogą Państwo dobrać tutaj.

Referencje

1. http://prawo-medyczne.info/odpowiedzialnosc-cywilna-bledy-medyczne-tle-innych-rodzajow-odpowiedzialnosci (ostatni dostęp: 28.03.2021)
2. https://pulsmedycyny.pl/kontrakt-zmienia-zasady-odpowiedzialnosci-za-szkode-972554 (ostatni dostęp: 28.03.2021)
3. https://izba-lekarska.pl/odpowiedzialnosc-cywilna-lekarza-w-zaleznosci-od-podstaw-udzielenia-swiadczen-zdrowotnych/ (ostatni dostęp: 28.03.2021)
4. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 29 kwietnia 2019 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotu wykonującego działalność leczniczą.