Mimo, że to truizm, należy to powiedzieć. Stres jest nieodłącznym elementem życia człowieka. I niezwykle powszechnym. Zwłaszcza w czasie pandemii, zwłaszcza wśród medyków[1,2]. Według badań analizowanych w przeglądzie systematycznym przeprowadzonym m.in. przez naukowców z Norweskiego Instytutu Zdrowia Publicznego, w trakcie pandemii COVID-19 nawet do 97% pracowników medycznych doświadczyło dystresu – stresu negatywnie oddziałującego na ich gotowość do działania i stan psychiczny [2]. Jak radzić sobie ze stresem, gdy wykonuje się odpowiedzialną, wyczerpującą zarówno fizycznie, jak i psychicznie, pracę? Które interwencje mogą pomóc medykom walczącym z epidemią COVID-19, by z powodu obciążenia zawodowego nie ucierpiała ich kondycja psychiczna, ani relacje z bliskimi?
Mobilizator i hamulec – wpływ stresu na organizm
Stres może oddziaływać na organizm zarówno pozytywnie, jak i negatywnie [11]. Krótkotrwały stres może zwiększać mobilizację organizmu [10]. Jednak długotrwałe narażenie na czynniki stresowe, zwłaszcza przy braku odpowiednich zasobów i bez wykorzystania technik radzenia sobie ze stresem, może powodować szereg chorób somatycznych [10]. Przewlekły stres przyczynia się m.in. do obniżenia odporności, negatywnie wpływając na układ immunologiczny (hamuje zarówno komórkowy, jak i humoralny mechanizm odpowiedzi immunologicznej) [10].
Życie na pełnych (medycznych) obrotach – jak objawia się stres u medyków?
Od początku epidemii COVID-19 w Polsce z powodu zakażenia SARS-CoV-2 zmarło 524 pracowników medycznych [8]. Medycy, którzy są świadkami, jak chorują i umierają ich nie tylko pacjenci, ale i współpracownicy, doświadczają ekstremalnego stresu. 56% personelu medycznego określa ilość stresu, na jaki zostali narażeni w związku z epidemią COVID-19, jako średnią lub znaczną [2]. Niemoc w walce z zakażeniami SARS-CoV-2, na które dotąd nie wynaleziono skutecznego leku, ale także znacznie zwiększone w stosunku do populacji ogólnej ryzyko infekcji koronawirusem – to wszystko generuje stres i wpływa na znaczne obciążenie psychiczne medyków [3,4]. Do obaw związanych z przeniesieniem zakażenia na członków swojej rodziny, w tym starszych czy obciążonych poważnymi chorobami przewlekłymi krewnych, dochodzi również stres związany z koniecznością dostosowania się do wielu nowych procedur podczas wykonywania czynności zawodowych, np. odpowiedniego zakładania i zdejmowania sprzętu ochronnego [3].
Nie należy także zapominać, że wiele pielęgniarek i lekarzy w związku ze swoją pracą zawodową i kontaktem z pacjentem z dodatnim wynikiem testu na SARS-CoV-2 doświadczyło kwarantanny. Badania pokazują, iż przebywający w kwarantannie pracownicy medyczni borykają się z silnym poczuciem winy, spowodowanym opuszczeniem “pierwszej linii frontu”, strachem o ryzyko zarażenia swoich bliskich, a także bezsilnością związaną z samotnością i brakiem możliwości wykonywania pracy [3]. Dla wielu medyków bowiem praca w zgranym, oddziałowym zespole jest istotnym filarem ich codziennego życia.
Pandemia… lęku
Pandemia COVID-19 spowodowała znaczne pogorszenie stanu psychicznego medyków. To nie tylko odczuwanie negatywnych emocji, stresu i niepokoju. Problemy ze zdrowiem psychicznym personelu medycznego, których statystycznie częściej doświadczają kobiety, w tym pielęgniarki, to także stany depresyjne, częstsze występowanie lęku, czy bezsenność [1,2,4]. Nawet 50,4% pracowników ochrony zdrowia zgłaszało objawy umiarkowanego lub ciężkiego epizodu depresji [1]. Wraz ze wzmożonym narażeniem na stresory, nasilało się również uczucie lęku – towarzyszyło ono według niektórych badań nawet do 90% medyków [1]. Reakcja lękowa jest również najbardziej typową manifestacją pandemicznego ostrego zaburzenia stresowego [4]. Może ono rozwinąć się w wyniku konfrontacji ze skutkami pandemii, z którymi nie umiemy sobie poradzić – ryzykiem przeniesienia zakażenia na bliskich, obserwowaniem śmierci pacjentów, wobec których wszystkie znane medykom metody leczenia okazują się nieskuteczne i związanym z tym poczuciem bezsilności [4].
Pokonaj stres, wygraj… siebie
Zdrowie psychiczne i mentalny well-being przestają już być tematami tabu. Nie ma wątpliwości, że w sytuacji stałego narażenia na stres kluczowe jest, by nauczyć się odpowiednio sobie z nim radzić. Dlaczego? Osoby przewlekle narażone na stres częściej doświadczają wzmożonego napięcia psychicznego [10], co nie tylko pogarsza ich komfort psychiczny, ale i negatywnie wpływa na relacje społeczne i rodzinne [10]. A zatem – jak to zrobić?
Pomocne mogą okazać się konsultacje ze specjalistą. Rozmowa z psychologiem może pomóc wypracować własne metody radzenia sobie ze stresem i obciążeniem wynikającym z pracy w ochronie zdrowia. Warto nadmienić, że skuteczność psychologicznych technik w walce z negatywnym wpływem stresu i lękiem została potwierdzona w badaniach naukowych – dowiedziono skuteczność psychoterapii w zmniejszaniu poczucia lęku u osób narażonych na stres [6], a także m.in. w zespole stresu pourazowego (PTSD) [5].
TU INTER wychodzi naprzeciw potrzebom pracowników medycznych narażonych na przewlekły stres podczas pandemii. Razem z Naczelną Izbą Pielęgniarek i Położnych “SOS – bezpłatna pomoc psychologiczna dla pielęgniarek i położnych” wspieramy pielęgniarki i położne w walce z COVID-19. Projekt, który został wdrożony już w 2020 roku, jest obecnie intensyfikowany ze względu na potrzeby środowiska medycznego w tym szczególnym czasie, jakim jest pandemia. W ramach akcji każda pielęgniarka i położna może całkowicie bezpłatnie porozmawiać z psychologiem w dogodnym dla siebie terminie, W wybranych Okręgowych Izbach Pielęgniarek i Położnych istnieje możliwość umówienia się na konsultacje – rozmowę telefoniczną lub online [7]. Dostępne są również materiały wideo na stronie NIPiP [7].
Nie czekaj, aż stres i negatywne emocje przejmą nad Tobą kontrolę. Naucz się, jak sobie z nimi radzić. Przełoży się to nie tylko na większy komfort i pewność siebie w pracy, ale przede wszystkim na poprawę Twojego nastroju i relacji z bliskimi.
Referencje:
- Vizheh M., Qorbani M., Masoud Arzaghi S. et al., The mental health of healthcare workers in the COVID-19 pandemic: A systematic review, J Diabetes Metab Disord. 2020 Dec; 19(2): 1967–1978
- Muller AE, Hafstad EV, Himmels JPW, Smedslund G, Flottorp S, Stensland SØ, Stroobants S, Van de Velde S, Vist GE. The mental health impact of the covid-19 pandemic on healthcare workers, and interventions to help them: A rapid systematic review. Psychiatry Res. 2020 Nov;293:113441. doi: 10.1016/j.psychres.2020.113441. Epub 2020 Sep 1. PMID: 32898840; PMCID: PMC7462563.
- Walton M, Murray E, Christian MD. Mental health care for medical staff and affiliated healthcare workers during the COVID-19 pandemic. Eur Heart J Acute Cardiovasc Care. 2020 Apr;9(3):241-247. doi: 10.1177/2048872620922795. Epub 2020 Apr 28. PMID: 32342698; PMCID: PMC7189614.
- Heitzman J., Wpływ pandemii COVID-19 na zdrowie psychiczne, Psychiatr. Pol. 2020; 54(2): 187–198
- Kline AC, Cooper AA, Rytwinksi NK, Feeny NC. Long-term efficacy of psychotherapy for posttraumatic stress disorder: A meta-analysis of randomized controlled trials. Clin Psychol Rev. 2018;59:30-40. doi:10.1016/j.cpr.2017.10.009
- Sahranavard S, Esmaeili A, Dastjerdi R, Salehiniya H. The effectiveness of stress-management-based cognitive-behavioral treatments on anxiety sensitivity, positive and negative affect and hope. Biomedicine (Taipei). 2018;8(4):23. doi:10.1051/bmdcn/2018080423
- Strona Naczelnej Izby Pielęgniarek i Położnych, materiały akcji: “SOS – bezpłatna pomoc psychologiczna dla pielęgniarek i położnych”, https://nipip.pl/sos-pomoc-psychologiczna-dla-pielegniarek-i-poloznych-w-czasie-pandemii/ (data ostatniego dostępu: 10.06.2021)
- https://bml.pl/artykuly/news/statystyki-zachorowan-i-zgonow-na-covid-19-wsrod-medykow (data ostatniego dostępu: 10.06.2021)
- Raudenská J, Steinerová V, Javůrková A, et al. Occupational burnout syndrome and post-traumatic stress among healthcare professionals during the novel coronavirus disease 2019 (COVID-19) pandemic. Best Pract Res Clin Anaesthesiol. 2020;34(3):553-560. doi:10.1016/j.bpa.2020.07.008
- Kaczmarska A., Curyło-Sikora P., Problematyka stresu – przegląd koncepcji, Hygeia Public Health 2016, 51(4): 317-321
- N. Ogińska-Bulik, Czy doświadczenie stresu może służyć zdrowiu?, Polskie Forum Psychologiczne 2009, tom 14, nr 1, s. 33-45