Prawo pacjenta do informacji odgrywa kluczową rolę w procesie udzielania świadczeń zdrowotnych, jest jednym z warunków legalności wykonywanych zabiegów. Co więcej – dzięki odpowiednio przeprowadzonej rozmowie, udzieleniu odpowiedzi na wszelkie nurtujące pacjenta pytania, czuje się on bezpieczniej i bardziej komfortowo. Dopiero po spełnieniu obowiązku informacyjnego można przyjąć, że zgoda na świadczenie jest tzw. zgodą poinformowaną, w więc taką, która jest prawnym warunkiem dopuszczalności działań medycznych. Realizacja tego prawa pacjenta jest więc jednym z kluczowych elementów bezpieczeństwa prawnego fizjoterapeuty.
- Fizjoterapeuta, zgodnie z ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, powinien poinformować o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania bądź zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu.
- Dopełnienie obowiązku informacyjnego spoczywa na fizjoterapeucie udzielającym świadczenia zdrowotnego. Nawet jeżeli pacjent trafia do fizjoterapeuty ze skierowaniem lekarskim, pod żadnym pozorem nie można przyjąć, że obowiązek informacyjny zrealizował za fizjoterapeutę lekarz kierujący.
- Przekazywane informacje powinny być formułowane w sposób jasny i czytelny dla adresata, przy uwzględnieniu jego wieku, stanu zdrowia, ale również stopnia złożoności stosowanych procedur medycznych.
- Informacje dotyczące udzielanego świadczenia przekazywane są przede wszystkim samemu pacjentowi, zaś w pewnych sytuacjach, wskazanym w przepisach, także osobom trzecim. Ważnym kryterium, rzutującym na określenie adresata oraz zakresu informacji, jest wiek pacjenta. Pacjent ma bezpośrednie prawo do uzyskania informacji, jeżeli ma pełną zdolność do czynności prawnych, czyli jest pełnoletni oraz nie jest ubezwłasnowolniony orzeczeniem sądu. W przypadku pacjentów małoletnich tj. tych, którzy nie ukończyli lat 18 oraz ubezwłasnowolnionych, osobami uprawnionymi do uzyskania informacji są ich przedstawiciele ustawowi (co do zasady rodzice).
- Małoletni pacjent, który ukończył 16 rok życia ma prawo do pełnej informacji medycznej w takim samym zakresie jak jego rodzic.
- Pacjentowi, który nie ukończył 16 roku życia, fizjoterapeuta ma obowiązek udzielać informacji o stanie zdrowia i proponowanym leczeniu tylko w zakresie niezbędnym do prawidłowego przebiegu procesu diagnostycznego lub terapeutycznego. W praktyce informacje takie powinny dotyczyć przede wszystkim skutków niezastosowania się przez takiego pacjenta do zaleceń fizjoterapeuty.
- Szczególny nacisk należy położyć na przekazanie informacji związanych z przeciwwskazaniami oraz potencjalnymi negatywnymi następstwami terapii. Przede wszystkim pacjent powinien zostać poinformowany o najbardziej typowych (dających się przewidzieć), najczęściej występujących następstwach terapii. W sytuacji ewentualnego udzielenia świadczeń, za którymi nie przemawiają względy zdrowotne, obowiązek informacyjny jest szerszy – dotyczy także rzadko oraz sporadycznie występujących negatywnych następstw.
- Wyrażenie przez pacjenta świadomej zgody zdejmuje, co do zasady, z fizjoterapeuty odpowiedzialność z tytułu wystąpienia negatywnych, niezawinionych przez osobę udzielającą świadczeń, następstw terapii. Zgoda pacjenta nigdy nie rozciąga się jednak na następstwa błędu medycznego czy skutki zwykłej nieostrożności fizjoterapeuty.
- Przepisy prawa nie narzucają formy przekazania przez fizjoterapeutę informacji. W praktyce dominuje forma ustna. Pewnym mankamentem takiej formy informowania jest to, że w przypadku sporu z pacjentem, fizjoterapeuta może napotkać problemy związane z udowodnieniem dopełnienia ciążącego na nim obowiązku informacyjnego.
- Należy podkreślić, iż w razie sporu, ciężar udowodnienia faktu przekazania pacjentowi informacji obciąża fizjoterapeutę. Mając na uwadze ten wymóg, należy postulować, aby okoliczność jaką jest przekazanie przez fizjoterapeutę informacji osobie uprawnionej, odnotowywać w dokumentacji medycznej.
Paweł Strzelec, radca prawny
