Mianem dyspozytora medycznego określamy osobę, która podejmuje się pracy rejestrowania i reagowania na zgłoszenia alarmowe. Dyspozytorzy od zawsze odgrywali kluczową rolę w zespołach ratownictwa medycznego, a racjonalność ich działania przekłada się bezpośrednio na zdrowie i życie innych osób. W swojej pracy niejednokrotnie odebrali poród przez telefon, czy też uratowali czyjeś życie udzielając wskazówek dotyczących przeprowadzenia reanimacji.
Kim tak naprawdę jest dyspozytor medyczny? Stanowisko to mogą objąć ratownicy medyczni lub pielęgniarki ratunkowe, posiadający co najmniej pięcioletnie doświadczenie w zespole ratownictwa medycznego [1]. W praktyce najczęściej jest to właśnie doświadczony ratownik medyczny. Z danych Krajowego Centrum Monitorowania Ratownictwa Medycznego wynika, że aktualnie w Polsce dysponujemy 221 stanowiskami dyspozytorów medycznych. Co ciekawe, dane wskazują, że dyspozytorzy obsłużyli w 2018 roku aż 5 811 177 zgłoszeń!
Narodowy Fundusz Zdrowia opublikował projekt zarządzenia, w którym określono warunki zawierania i realizacji umów w zakresie ratownictwa medycznego, mające wejść w życie 1. stycznia 2021 roku [2]. W myśl projektu, dyspozytornia medyczna staje się komórką organizacyjną Urzędu Wojewódzkiego wskazaną w wojewódzkim planie działania systemu, natomiast zatrudnieni w tej placówce dyspozytorzy medyczni, stają się pracownikami urzędów wojewódzkich [2].
Co to tak naprawdę oznacza?
Od 2021 roku to właśnie Wojewoda będzie odpowiedzialny za utworzenie i prowadzenie jednej dyspozytorni medycznej na terenie województwa. Skutkować będzie do koncentracją dyspozytorni, a tym samym ich redukcją z 42 obecnie do 18 punktów już od nowego roku. Zmienią się także warunki administracyjno-organizacyjne centrów zgłoszeniowych. Na czele każdej z nich ma stanąć Kierownik, którego zadaniem będzie sprawowanie pieczy nad sposobem i płynnością funkcjonowania placówek. Oznacza to, że zostaną oni zobowiązani do uwzględnienia każdego z możliwych scenariuszy pracy dyspozytorów, zarówno w warunkach standardowych jak i kryzysowych [3]. Jako osoby odpowiedzialne za zespoły, będą oni także koordynować współpracę jednostek w przypadku zdarzeń z dużą liczbą poszkodowanych w obrębie jednej dyspozytorni medycznej [3].
Praca dyspozytorów narażona jest na przewlekłe obciążenie czynnikami stresowymi
Wyobraźmy sobie sytuacje, w której dochodzi do wypadku samochodowego i jako jedna z ofiar musimy zgłosić zdarzenie wymagające interwencji służb ratunkowych. Po wybraniu numeru alarmowego, pierwszą osobą z którą mamy kontakt jest właśnie dyspozytor. Ponieważ sami doznaliśmy szoku, nie jesteśmy w stanie składnie opowiedzieć co się stało, a co więcej nie wiemy, jakiego rodzaju pomocy wymagają pozostałe ofiary. To właśnie w tym momencie dyspozytor zachowując zimną krew próbuje od nas uzyskać informacje o tym gdzie, kiedy i do jakiego rodzaju wypadku doszło. Jego zadaniem jest także pozostanie z nami „na linii” i pilotowanie naszych działań do momentu przyjazdu służb ratunkowych. Należy w tym momencie podkreślić, że każde ze zgłoszeń jest inne i wymaga od osób je przyjmujących podjęcia swoistych działań. Ponieważ, jako ludzie nie posiadamy wyłącznika, za pomocą którego jesteśmy w stanie wyzbyć się wszystkich emocji, często kumulujemy w sobie niepokój, czy też naszą głowę zasypuje lawina myśli „co by było gdyby?”, „co mogłem zrobić lepiej?”. Badania wyraźnie wskazują, że doświadczanie traumatycznych zdarzeń zarówno na drodze bezpośredniej, jak i pośredniej, wpływa na poziom świadczeń realizowanych przez dyspozytorów medycznych [4]. To właśnie ta grupa zawodowa niejednokrotnie podkreślała potrzebę uzyskania wsparcia psychologicznego ze względu na wysokie ryzyko występowania zaburzeń zarówno w sferze psychicznej, jak i fizycznej pracowników. Jednocześnie odpowiedzialność zawodowa dyspozytorów medycznych, w tym także ratowników medycznych sprawia, że wszelkiego rodzaju roszczenia wobec nich kierowane są od razu na drogę postępowania sądowego – cywilnoprawnego, jak i karnego [5]. Należy podkreślić wysoką samoświadomość ratowników medycznych dotyczącą ich znacznego obciążenia psychicznego i fizycznego [6]. Jednak mimo to, większość z nich nie rozważa rezygnacji z pracy w Zespole Ratownictwa Medycznego [6].
Dyspozytorzy medyczni często muszą dokonywać trudnych wyborów związanych ze skierowaniem odpowiedniego zespołu ratunkowego do chorego. Jak pokazują badania, nieuzasadnione wezwania stanowią nawet 22% wszystkich wezwań zespołów ratunkowych [7]. Konsekwencją tego są sytuacje uniemożliwiające zapewnienie właściwej opieki pacjentom znajdującym się w stanie zagrożenia życia. Oczywiście niesie to za sobą dodatkowe skutki w postaci obniżenia jakości usług świadczonych przez służby ratunkowe, zwiększeniu ich kosztów, a przede wszystkim zmniejszeniu gotowości do natychmiastowego leczenia i opieki.
W obliczu pandemii koronawirusa SARS-CoV-2, wiodącym tematem stał się niedobór miejsc dla pacjentów wymagających hospitalizacji. Dzięki publikacjom zapisów rozmów pomiędzy załogami karetek a dyspozytorami wynika, że z każdym dniem sytuacja w ochronie zdrowia pogarsza się, a jej pracownicy są na skraju wyczerpania fizycznego i psychicznego, co może skutkować drastycznym wzrostem ilości błędów medycznych. Dlatego tak ważne jest zapewnienie prawidłowej opieki prawnej dla zawodów medycznych – w tym ratowników medycznych, których codzienna praca związana jest z presją i silnym stresem.
Co ubezpieczenie zapewnia Ratownikom?
Pakiet ubezpieczeń INTER dla Ratowników Medycznych gwarantuje dobrowolne OC, obejmujące konsekwencje powstałe w wyniku błędów medycznych z sumą ubezpieczenia wynoszącą 200 000 euro. Dodatkowo w pakiecie INTER Ratownik Medyczny zawarta jest Ochrona Prawna, gwarantująca możliwość całodobowego dostępu do porady oraz szybką pomoc prawną dla osób wykonujących zawód medyczny, a także w ich życiu prywatnym. W ramach tego pakietu, pokrywane są między innymi koszty wynagrodzenia adwokata czy opłaty sądowe.
Dlatego zachęcamy do zaopatrzenia się w ubezpieczenie INTER wzbogaconego o Klauzulę Agresji Pacjenta. Stanowi ona ochronę dla osób, które podczas wykonywania swoich czynności zawodowych, doświadczyły agresji ze strony pacjenta. Klauzula Agresji Pacjenta gwarantuje w sytuacji fizycznej napaści na Ciebie podczas pracy, wypłacenie jednorazowego świadczenia pieniężnego.
Piśmiennictwo:
1. Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym Dz.U. 2020 poz. 882
2. Uzasadnienie zarządzenia RM opublikowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (https://www.nfz.gov.pl/zarzadzenia-prezesa/projekty-zarzadzen/projekt-zarzadzenia-ratownictwo-medyczne,6693.html – dostęp online 05.10.2020)
3. Obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z dnia 4. maja 2020r.
4. P. Rasmus, S. Kundera, Ł. Lubański, M. Timler, A. Lipert, W. Machała; Analiza czynników psychologicznych wpływających na wybór zawodu ratownika medycznego. Anestezjologia i Ratownictwo 2019; 13: 215-219
5. M. Mikos, A. Matonóg, Ł. Strzępek, B. Frączek; Bezpieczeństwo pacjenta a nadzór nad wykonywaniem zawodu ratownika medycznego. Lek. Wojsk., 2017; 95 (4): 397–400
6. P. Rasmus, A. Lipert, S. Kundera, E. Wawrzyniak, W. Machała; Analiza wpływu traumatycznych wydarzeń na pracę zawodową Zespołów Ratownictwa Medycznego. Anestezjologia i Ratownictwo 2019; 13: 23-27
7. A. Aftyka, E. Rudnicka-Drożak; Nieuzasadnione wezwania Zespołów Ratownictwa Medycznego w materiale Wojewódzkiego Pogotowia Ratunkowego SP ZOZ w Lublinie. Anestezjologia i Ratownictwo 2014; 8: 152-159